Cảnh báo: Một virus khỉ khác 'đang sẵn sàng lây sang người'

Một bài báo đăng trên tạp chí Cell của một nhóm các nhà khoa học từ Đại học Colorado Boulder, Mỹ đã “chỉ điểm” cho virus gây sốt xuất huyết (SHFV) thuộc họ arteriovirus, được coi là mối đe dọa nghiêm trọng đối với khỉ. Nó gây ra bệnh sốt xuất huyết nghiêm trọng và các triệu chứng giống Ebola, dẫn đến cái chết của nhiều con khỉ trong các đợt bùng phát dịch bệnh.

Dòng họ arterivirus vốn liên quan đến nhiều căn bệnh khác nhau ở ngựa, heo, động vật gặm nhấm, linh trưởng... Nhưng cách mà SHFV ảnh hưởng đến khỉ macaque khiến các nhà khoa học lo ngại.

Mặc dù không có trường hợp nào về SHFV “nhảy” ở người được báo cáo cho đến nay, các tác giả đề cập đến sự tương tự với HIV (một tiền thân của HIV từ SIV ở khỉ châu Phi). Chưa kể, họ còn phát hiện ra một cơ chế kinh khủng: Hắn ta “lão luyện” một cách kinh khủng khi xâm nhập vào tế bào người trong phòng thí nghiệm.

Theo tờ Medical Xpress, giáo sư sinh học phân tử Sara Sawyer, tác giả cấp cao của nghiên cứu, đã dành 15 năm trong phòng thí nghiệm cùng các cộng sự để theo đuổi các loại virus động vật, khám phá ra những loại có nguy cơ lây sang người. Nghiên cứu mới nhất chứng minh rằng một phân tử, hoặc thụ thể, được gọi là CD163, đóng một vai trò quan trọng trong sinh học của arterivirus, tạo điều kiện cho virus xâm nhập và gây nhiễm trùng cho các tế bào đích.

Thông qua một loạt các thí nghiệm, họ ngạc nhiên phát hiện ra rằng arterivirus mà cụ thể là SHFV rất thành thạo trong việc bám vào phiên bản CD163 của con người, xâm nhập vào bên trong tế bào người và nhanh chóng tạo ra các bản sao của chính nó. "Loại virus động vật này đã tìm ra cách xâm nhập vào tế bào người, tự nhân lên và thoát khỏi một số cơ chế miễn dịch quan trọng mà chúng tôi mong đợi có thể bảo vệ chúng ta. Chúng ta nên chú ý đến nó" - Giáo sư Sawyer cảnh báo.

Các tác giả lưu ý rằng phát hiện này không đồng nghĩa với việc bắt đầu một đại dịch tiếp theo, nhưng là lời cảnh báo đáng thận trọng, nhất là khi SHFV có những biểu hiện tương đồng với HIV, căn bệnh vẫn còn nan y với nhân loại. Nó hoàn toàn có khả năng lây sang con người bất cứ lúc nào, thậm chí đã từng, nhưng còn hiếm nên vẫn đang nấp trong bóng tối. Trong những năm 1970, chưa ai nghe nói về HIV dù nó đã nhảy sang người từ lâu.

Theo các tác giả, có hàng nghìn loại vi rút lưu hành giữa các loài động vật trên toàn cầu, và hầu hết chúng không gây ra bất kỳ triệu chứng nào. Tuy nhiên, trong những thập kỷ gần đây, ngày càng có nhiều loài nhảy vào người, một số loài rất nguy hiểm, tàn phá hệ thống miễn dịch của con người “non kinh nghiệm”.

Có thể kể đến một số cái tên đáng chú ý: MERS-CoV, SARS-CoV và SARS-CoV-2. Quay lại thời điểm đó, HIV đã lây sang người vào khoảng năm 1900, bệnh đậu mùa ở khỉ bùng phát vào những năm 1970 trước khi trở thành tình trạng khẩn cấp toàn cầu mới nhất …

"COVID-19 chỉ là sự kiện mới nhất trong một chuỗi dài các sự kiện lây lan từ động vật sang con người, một số trong số đó đã bùng phát thành thảm họa toàn cầu. Hy vọng bằng cách nâng cao nhận thức về các loại virus đã biết, chúng ta có thể đón đầu điều này để nếu bệnh bắt đầu lây sang người, chúng ta sẽ nhanh chóng xử lý nó" - giáo sư Sawyer nói.

Vào giữa tháng 7, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra cảnh báo về số đợt bùng phát dịch bệnh do mầm bệnh “vi phạm hàng rào loài” (tức là lây truyền từ động vật sang người) trong nước. Thập kỷ 2012-2022 ở châu Phi đã tăng 63% trong thập kỷ qua, với mức tăng đặc biệt lớn từ 2019-2020.

Nguyên nhân chính của hiện tượng này là do biến đổi khí hậu khiến các mầm bệnh "được mùa" cũng như đẩy động vật mở rộng phạm vi tìm kiếm nguồn sống nên tiếp xúc nhiều hơn với con người, song song với sự xâm lấn ngày một nghiêm trọng của con người vào lãnh địa của động vật, do đó tăng tiếp xúc giữa con người và động vật của nhỏ - "cơ hội" để trao đổi mầm bệnh.