Bún thang - món ăn có nguồn gốc từ cỗ thừa ngày Tết chứa đựng sự tinh tế, cầu kỳ của người Hà Nội

Ngoảnh đi, ngoảnh lại mới ngày nào người người, nhà nhà còn chuẩn bị đón Tết, thế mà giờ tiệc Tết đã sắp tàn. Có lẽ tình trạng chung của nhiều gia đình là rơi vào tình trạng ê hề cỗ thừa, bỏ đi thì tiếc mà ăn hoài thì ngán. Vì thế mỗi nhà đều nghĩ ra những cách khác nhau để "tái chế" cỗ Tết thành những món lạ miệng hơn.

Nói về các món chế biến thừa từ cỗ Tết thì nhiều, nhưng ngon nhất, hấp dẫn nhất nhất định phải kể đến món bún thang của người Hà Nội. Dù chẳng thể nói rõ bún thang có từ khi nào, nhưng theo như các cụ kể lại thì bún thang là phát minh tuyệt vời của những người phụ nữ tần tảo, tào khang nhằm biến những thức thừa từ mâm cỗ Tết, đặc biệt là thịt gà thành món ăn hấp dẫn.

Vốn nổi tiếng là tinh tế, cầu kỳ, với đề bài tưởng như rất khó như vậy, nhưng các bà, các mẹ đã khéo léo sáng tạo, thêm thắt để món ăn thừa trở thành món ăn vạn người mê. Dù nguyên liệu chính là gà, nhưng bún thang tất nhiên không chỉ có vậy. Tính ra, để làm một bát bún thang cần đến rất nhiều loại nguyên liệu, nào gà, nào giò, tôm nõn, củ cải khô, trứng tráng, nấm, hành, rau răm và tất nhiên không thể thiếu được chút xíu mắm tôm.

Vì là món ăn xuất phát từ cỗ thừa nên các bà nội trợ xưa chọn cách thái chỉ các nguyên liệu để tạo sự đồng đều, ngon mắt. Hơn cả, việc thái nhỏ đồ ăn còn khiến người ta đỡ có cảm giác ngao ngán như khi nhìn những món ăn trên mâm cao, cỗ đầy.

Nhưng linh hồn của nồi bún thang phải nằm ở nồi nước dùng. Nước dùng bún thang được rất chế biến công phu khi ninh kỹ bằng xương gà, xương lợn, tôm he hoặc sá sùng. Thêm nữa, khi ninh phải thật nhỏ lửa đồng thời phải hớt bọt liên tục để nước dùng tuy trong veo nhưng nếm thử thì vừa thơm, vừa ngọt thanh.

Bát bún thang từ các nấu nướng, chế biến nguyên liệu cho đến cách bày lên bát đều rất cầu kỳ. Có thể với nhiều loại bún, người ta chỉ việc xếp chồng các lớp nguyên liệu lên nhau rồi chan nước dùng, nhưng với bún thang, các bà nội trợ phải xếp riêng các nguyên liệu ra từng góc khiến bát bún... đẹp như một bức tranh.

Rồi đến khi chan nước dùng, người chan cũng phải thật khéo léo sao cho nước dùng không phá vỡ bức tranh tổng thể đẹp đẽ ấy. Bún thang vì thế, dù có làm từ nguyên liệu thừa vẫn khiến người ta thèm thuồng, thích thú.

Bát bún thang thường không làm đầy như các món bún ăn lấy no mà nhẹ nhàng, thanh cảnh với lượng vừa phải. Khi ăn, hương vị của món bún này lại càng làm người ta bất ngờ, sự quen thuộc nước dùng gà, thịt gà, giò trở nên thật lạ khi có cái giòn của củ cải khô, chút bùi của trứng, vị cay dịu của rau răm.

Nhưng bất ngờ nhất và quan trọng nhất trong tô bún thang chính là mắm tôm, cứ tưởng loại mắm nồng như thế sẽ chẳng thể "ăn rơ" được với món ăn đầy thanh cảnh, mĩ vị như bún thang, nhưng hóa ra, xíu mắm tôm ấy lại khiến tô bún thêm đậm đà, nâng vị cho món ăn hơn hẳn.

Cầu kỳ, tinh tế nhưng khi ăn, bún thang luôn đem đến cho người ta cảm giác thỏa mãn của miếng ăn ngon. Đó là lý do người ta dù có thể đã ngán giò, ngán thịt gà tưởng như chẳng thể ăn thêm chút nào vẫn có thể xơi hết sạch tô bún thang một cách ngon lành.

Ngày nay, vì nhiều lý do mà không nhiều nhà tự nấu bún thang để giải quyết cỗ thừa ngày Tết. Bún thang từ món ăn "tái chế" từ cỗ thừa đã đứng riêng hẳn ra trở thành một món ăn tinh tế biểu trưng của Hà Nội. Và sau những ngày ngán ngấy vì cỗ, người ta vẫn tìm đến những hàng bún thang trên phố Hàng Trống, phố Cầu Gỗ hay Phan Đình Phùng để thưởng thức.