NSND Anh Tú - Khép lại những ấp ủ, như sân khấu "vận vào cuộc đời"

Kể từ hồi chuông điện thoại đầu tiên của NSUT Kim Oanh báo tin trong tiếng khóc nức nở, đứt quãng: “Anh ơi ! Anh Tú vừa mất rồi anh ạ!", tôi liên tục phải trả lời bạn hữu và bao nhiêu nhà báo cũng gọi hoặc nhắn tin hỏi thăm, chia sẻ nỗi mất mát xót xa ấy khi biết tin NSND - đạo diễn Anh Tú - Giám đốc Nhà hát kịch Việt Nam vừa qua đời ở tuổi 56 tại bệnh viện sau hơn ba tháng nhập viện.

Ngay mấy hôm trước, lúc còn ở TP.HCM cùng với các nghệ sĩ Nhà hát Tuổi trẻ lưu diễn, một sự lo âu vô hình cứ luẩn quẩn trong đầu tôi như sự linh cảm không hay về bệnh tình của Anh Tú khi nhận tin nhắn “Anh ơi, tình hình của Tú sức khoẻ xấu đi nhanh quá, sợ khó qua mất!” của NSND Lan Hương - một người bạn diễn thân thiết với anh từ dạo còn ở Nhà hát Tuổi trẻ qua nhiều vai kịch đóng chung thành danh với Anh Tú!

Ở thời khắc buồn bã và u ám này, trong ký ức của tôi không hiểu sao cứ chợt loé lên, nhớ mãi chút kỷ niệm về Anh Tú như là một người em đồng nghiệp thân thương từng đồng cam cộng khổ gắn bó suốt mấy chục năm hoạt động ở Nhà hát Tuổi trẻ. Với tôi, đó là những vai diễn tạo thành tên tuổi anh như một nam diễn viên chính tài năng về diễn xuất chững chạc, đài từ trầm ấm, âm vang sang trọng, thể hiện tinh tế mỗi sắc thái diễn biến tâm lý nhân vật có đầy sự chinh phục khán giả sân khấu ở các vở diễn từng đoạt huy chương vàng như kịch “Vũ Như Tô” (tác giả Nguyễn Huy Tưởng, đạo diễn NSND Phạm Thị Thành), hay kịch “Rừng trúc” (tác giả Nguyễn Đình Thi, đạo diễn NSND Đình Nghi - NSND Phạm Thị Thành dàn dựng), vở “Nhà có ba chị em gái" (tác giả Thu Phương, đạo diễn NSND Xuân Huyền dàn dựng) , vở “Macbeth" (tác giả Shakespeare, đạo diễn Lê Hùng dàn dựng)... được ghi nhận là những điểm son trong hành trang nghệ thuật của Nhà hát Tuổi trẻ suốt mất chục năm qua!

Riêng vai diễn Macbeth mà Anh Tú thủ vai cùng cặp đôi với NSND Lan Hương trong vai vợ Macbeth thực sự được các đồng nghiệp đều nể phục anh bởi sự hoá thân vào một bạo chúa ham mê quyền lực đến cuồng loạn, sẵn sàng nhúng tay vào tội ác trong sự đồng loã của vợ, lột tả tính cách, diễn biến tâm lý nhân vật đầy sức thuyết phục, khiến người xem cảm thấy ghê rợn ở mỗi tình huống kịch! Vở diễn “Macbeth" do nghệ sĩ Anh Tú đóng vai chính thành công ấn tượng với khán giả quốc tế khi được mời tham dự Liên hoan sân khấu kịch Bắc kinh năm 2003 và Liên hoan sân khấu Thượng Hải năm 2005, đã ghi nhận sức sáng tạo nghệ thuật của một tài năng sân khấu thời khắc ấy!

Cứ nhớ mãi, năm 2005 khi sắp tốt nghiệp lớp đạo diễn sân khấu ở Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà nội do đạo diễn NSND Lê Hùng làm giáo viên chủ nhiệm, nghệ sĩ Anh Tú khiến Ban giám đốc lúc ấy cũng bối rối khi xin dàn dựng vở kịch thơ “Kiều Loan" của thi sĩ Hoàng Cầm trên sân khấu Nhà hát Tuổi trẻ để thi tốt nghiệp! Thấy nghệ sĩ Anh Tú quá đam mê vở kịch thơ “Kiều Loan", dù ở thời điểm ấy việc đưa lên sân khấu sử dụng tác phẩm của thi sĩ Hoàng Cầm vẫn là điều còn “nhạy cảm” , nhất là chuyện trả nhuận bút tác phẩm, sợ Nhà hát không đủ kinh phí chi trả cho ông!

Cũng may anh Thuật là giám đốc lúc ấy cũng rất tin vào sự thẩm định của đạo diễn NSND Lê Hùng là Phó giám đốc chỉ đạo nghệ thuật Nhà hát Tuổi trẻ, đã gật đầu đồng ý cho Anh Tú làm đạo diễn vở kich thơ “Kiều Loan". Khi ấy, tôi đang là Phó giám đốc phụ trách biểu diễn phải lãnh nhiệm vụ “xương xẩu” nhất là thay mặt Ban giám đốc đến gặp thi sĩ Hoàng Cầm để thương thảo về bản quyền, bởi kinh phí dàn dựng một tác phẩm cho sinh viên tốt nghiệp thì rất hẻo, không nằm trong kế hoạch được cấp phát hàng năm của Cục Nghệ thuật biểu diễn.

May mắn sao, khi biết tin vui vở kịch thơ “Kiều Loan” - đứa con tinh thần được sáng tác hơn nửa thế kỷ, nay bỗng được đạo diễn trẻ Anh Tú yêu thích đắm đuối, xin được dàn dựng trên sân khấu Nhà hát Tuổi trẻ như đã từng đưa kịch "Vũ Như Tô" của ông Nguyễn Huy Tưởng năm nào, cụ Hoàng Cầm sung sướng lắm, nghẹn ngào nói chẳng thành lời, đưa bút ký tắp lự vào văn bản với tôi, đồng ý cho Nhà hát Tuổi trẻ dàn dựng với số tiền nhuận bút 15.000.000 đồng lúc ấy!

Và đêm công diễn, gia đình nhà thơ Hoàng Cầm đưa cụ trên xe lăn đến Rạp Tuổi trẻ, đạo diễn Anh Tú cùng mọi người đưa vị khán giả đặc biệt của đêm diễn lên ngồi ghế hàng A trang trọng nhất để xem kịch thơ “Kiều Loan" do nữ nghệ sĩ xinh đẹp Quách Thu Phương thể hiện xuất thần vai chính trên sân khấu, khiến nhà thơ rưng rưng nước mắt suốt cả buổi diễn.

Cuối buổi diễn, nhà thơ Hữu Thỉnh - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam đến tặng hoa chúc mừng thi sĩ Hoàng Cầm như một sự bảo chứng quan trọng để mọi người an tâm, bởi đêm diễn “Kiều Loan" thành công ngoài sự mong đợi của mọi người!

Riêng tôi vẫn nhớ lúc đó, nhà thơ Hoàng Cầm run run nắm chặt tay đạo diễn Anh Tú cùng tất cả nghệ sĩ đang vây quanh ông, xúc động cám ơn và trao tặng lại toàn bộ số tiền nhuận bút của cụ cho các nghệ sĩ đã biểu diễn thăng hoa hết mình trong đêm diễn!!! Sau này, năm 2008 tại Liên hoan sân khấu kịch toàn quốc, vở kịch thơ “Kiều Loan" đã mang lại tấm huy chương vàng xuất sắc cho nữ nghệ sĩ Quách Thu Phương trong vai chính Kiều Loan...

Năm 2012, khi tôi được Lãnh đạo Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch bổ nhiệm làm Giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ, hai nghệ sĩ đầu tiên tôi muốn đề cử vào chức danh Phó giám đốc giúp mình là NS Anh Tú (Trưởng đoàn kịch 1) và NS Chí Trung (Trưởng đoàn kịch 2) đều được cả tập thể tín nhiệm rất cao! Đúng lúc ấy, theo sự gợi ý của Bộ trưởng muốn tôi tiến cử NS Anh Tú điều động sang làm Phó giám đốc chỉ đạo nghệ thuật Nhà hát kịch Việt Nam để giúp đỡ cho giám đốc mới cũng từ Nhà hát Tuổi trẻ qua và phải có ý kiến trả lời ngay đầu giờ chiều hôm đó! Tôi vẫn nhớ là Anh Tú đã bối rối, suy nghĩ rất lâu cả buổi trưa mới gật đầu đồng ý nhận lời dù gương mặt bần thần, bao uẩn khúc không nói ra lời! Sau này tâm sự với NSND Lan Hương khi đã vơi bớt nỗi buồn xa vắng bạn bè, đồng nghiệp thân quen một thuở nơi cơ quan cũ, NSND Anh Tú bảo rằng dạo ấy anh như chết lặng nửa trái tim mình khi phải rời xa Nhà hát Tuổi trẻ - cái tổ ấm thân thương bao nhiêu vui buồn, khóc cười, thăng trầm vinh quang và có cả nỗi xót xa, cay đắng...Trong suốt mấy năm tôi làm giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ, mừng cho ông em đã sớm trưởng thành về nghề đạo diễn, dàn dựng nhiều vở kịch gây được tiếng vang trong làng sân khấu, xứng đáng kế nghiệp đàn anh mình qua nhiều huy chương vàng cho các vở diễn NSND Anh Tú dàn dựng ở Nhà hát kịch Việt Nam như “Lâu đài cát”, “Tai biến" , “Trong mưa giông thấy nắng ", "Kiều", “Thế sự", “Hamlet”, “Romeo và Juliet"...

Tôi và các nghệ sĩ Nhà hát Tuổi trẻ đã có một kỷ niệm đáng nhớ khi mời anh trở lại nhà hát dàn dựng vở kịch “Biến dạng" của tác giả Chu Thơm trên sân khấu vốn chính là nơi anh từng thăng hoa trong vai kịch nổi tiếng gây dựng nên tên tuổi mình và nhà hát năm xưa như Vũ Như Tô, Macbeth, Rừng trúc... Là một đạo diễn rất nghiêm khắc về nghề, luôn cầu toàn và hay tìm tòi những sáng tạo trên sàn diễn, anh luôn chỉ bảo tận tình về nghề cho lứa đàn em mình một cách bài bản, kỹ lưỡng, nên để lại nhiều ân tình cho lớp diễn viên trẻ ở nhiều nhà hát, trường lớp anh đào tạo những năm qua...

Dạo Tết âm lịch năm vừa rồi, NSND Anh Tú khi mới nhậm chức Phó giám đốc phụ trách Nhà hát kịch Việt Nam đã cùng với NS Tùng Linh đến tận nhà thăm hỏi tôi đang dưỡng bệnh, vẫn còn đó bức ảnh chụp kỷ niệm hôm nào. Ai mà ngờ hôm nay, người luống bạc tóc như tôi lại phải xót xa đưa tiễn người còn đang đầu xanh tuổi trẻ như NSND Anh Tú, tạo hoá thật bất công! Bỗng chợt liên tưởng chẳng hiểu sao mấy nhân vật kịch anh thủ vai, hoá thân thật xuất sắc trên sàn diễn như Macbeth, Vũ Như Tô, Trần Cảnh... đều dang dở, buồn đau bi thương, lỡ làng nửa chừng về sự nghiệp cả! Y như sân khấu “vận vào cuộc đời" chăng, cũng chả dám nghĩ tới nữa!!!

Vậy là đã khép lại những ấp ủ, mơ ước được dàn dựng những tác phẩm sân khấu lớn, hoành tráng trong dự kiến của NSND Anh Tú khi anh buông bỏ mọi mong muốn cống hiến với niềm đam mê sáng tạo không ngừng nghỉ cùng các đồng nghiệp của một tài năng nghệ thuật thực thụ! Xin được tiễn biệt một người em đáng trân trọng trong ký ức của mọi người để về ngơi nghỉ bình yên mãi với cao xanh thăm thẳm xa vời vợi kia! Hãy yên lòng em nhé!