Phát hiện sớm các triệu chứng của bệnh tai biến mạch máu não, có cách xử trí kịp thời sẽ giúp hạn chế nguy cơ tử vong và giảm nguy cơ bệnh tật. Vậy, triệu chứng tai biến mạch máu não là gì? Làm thế nào để nhận biết và phải xử trí như thế nào? Sau đây là những giải đáp chi tiết nhất.
Nếu quá “thời gian vàng” thì bệnh tai biến có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm gây tử vong. Cần nắm được triệu chứng tai biến mạch máu não để xử lý kịp thời.
Tai biến mạch máu não (hay còn gọi là đột quỵ não) là hiện tượng lượng máu lên não không được cung cấp đủ hoặc ngưng trệ. Điều này sẽ dẫn đến tình trạng thiếu oxy và dưỡng chất. Có 2 loại tai biến mạch máu não là xuất huyết não và nhồi máu não.
Lượng máu lên não nếu không được lưu thông chỉ trong vòng vài phút cũng đủ dẫn đến tế bào não chết. Vùng não bị tổn thương càng rộng, mức độ tổn thương càng nặng thì di chứng để lại sẽ càng nhiều. Có thể bị liệt, yếu tay chân, thậm chí có thể dẫn đến tử vong.
Hiện nay, ngày càng xuất hiện nhiều ca tử vong do mắc tai biến mạch máu não. Và đây cũng chính là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến tàn phế, liệt và nằm trong top 3 nguyên nhân gây tử vong lớn nhất thế giới.
Cần kịp thời đến bệnh viện cấp cứu nếu bị tai biến xuất huyết não trong thời gian tính bằng phút. Đối với trường hợp tai biến nhồi máu não, sau khi xuất hiện tai biến, có thể cấp cứu trong vòng 4 - 5 tiếng. Tuy nhiên, để tránh để lại di chứng ảnh hưởng, cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt để cấp cứu kịp thời.
Có thể kể đến các nguyên nhân sau:
- Xơ mỡ động mạch: ở thành mạch máu có một mảng xơ mỡ hình thành và mỗi lúc một dày hơn khiến lòng mạch hẹp dần lại, máu ứ lại và đóng thành cục máu đông.
Mạch máu bị tắc nghẽn tại chỗ hoặc gây tắc các mạch máu phía sau.
- Bệnh tim:
Van tim bị hẹp, nhịp đập không đều... khiến máu kém lưu thông, ứ đọng đóng lại thành cục máu đông trong tim. Với mảnh vỡ của cục máu này trôi theo dòng máu lên não sẽ có thể gây mắc kẹt lại tại đó và dẫn đến tắc nghẽn mạch máu não.
- Bệnh mạch máu nhỏ:
Một số bệnh như tăng huyết áp, đái tháo đường lâu năm không chữa trị dứt điểm, dẫn đến các động mạch nhỏ trên não bị hư hỏng và tắc nghẽn. Dẫn đến không cấp máu cho não được và gây thiếu máu não.
- Xuất huyết não - chảy máu não:
Một số mạch máu trong não bị vỡ, dẫn đến máu bị chảy tràn ra chèn ép khiến não bị hư hại.
Nguyên nhân chính gây vỡ mạch máu não là do tăng huyết áp, xảy ra khi tăng huyết áp lâu ngày không chữa trị tốt.
Huyết áp, tức là áp lực máu chảy trong mạch máu gây căng mạch máu, dẫn tới rạn nứt, tổn thương thành mạch máu, tạo ra các chỗ phình nhỏ và vỡ ra.
- Một số nguyên nhân khác có thể kể đến như: Dị dạng mạch máu não, thoái hóa mạch máu não, u não, bệnh máu khó đông…
Có rất nhiều dấu hiệu của bệnh, tuy nhiên có 4 dấu hiệu tai biến phổ biến nhất được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tổng hợp thành công thức FAST giúp dễ nhận biết hơn.
Cụ thể như sau:
Face (khuôn mặt): Bị chảy xệ ở một bên mặt. Nửa miệng bị méo, mất cân xứng khi bệnh nhân cười.
Arm (cánh tay): Một bên cánh tay không thể nhấc lên cao, buông thõng xuống.
Speech (lời nói): Nói lắp, không rõ lời, không thể nghe lời người khác nói.
Time (thời gian): Khi thấy xuất hiện các dấu hiệu trên, khả năng bệnh nhân bị tai biến mạch máu não rất cao, cần kịp thời đưa đi cấp cứu.
Ngoài những dấu hiệu chính như trên, người bệnh có thể mắc phải những triệu chứng như: nửa người bị tê, yếu, thị lực suy giảm, cơn đau đầu dữ dội một cách đột ngột, hoa mắt, chóng mặt, nôn ói,....
Dấu hiệu bệnh ở người trẻ tuổi:
Nếu như trước đây đột quỵ được biết đến thì hiện nay đây là căn bệnh có xu hướng trẻ hóa, xuất hiện với tỉ lệ trong độ tuổi từ 18 - 30 ngày càng tăng.
Nguy hiểm hơn, ở người trẻ, các trường hợp đột quỵ thường đến rất bất ngờ, nạn nhân hoàn toàn ở trạng thái khỏe mạnh, không bệnh tật.
Nhận biết được dấu hiệu tai biến ở người trẻ để kịp thời xử lý là rất quan trọng. Những biểu hiện sớm của cơn tai biến mạch máu não mà bạn cần ghi nhớ kĩ bao gồm:
- Một bên cơ thể của bạn có cảm giác yếu đi hoặc tê liệt
- Các cơ một bên mặt của bạn chảy xệ xuống
- Bạn bỗng thấy khó khăn khi đọc hoặc nói
- Bạn bị đau đầu dữ dội
Tai biến mạch máu não nhẹ hay còn gọi là đột quỵ não nhẹ, cơn thiếu máu não thoáng qua hoặc cơn tai biến mạch máu não hồi phục nhanh.
Không ít người có suy nghĩ cho rằng, so với tai biến mạch máu não nặng, đột quỵ não nhẹ sẽ lành tính hơn, không gây nhiều ảnh hưởng tới >sức khỏe hiện tại. Đây là một nhận thức hoàn toàn sai lầm.
Bệnh tai biến nhẹ là gì?
Tai biến mạch máu não nhẹ (TIA- transient ischemic attack) có thời gian hồi phục nhanh từ vài phút đến vài giờ, và không để lại dấu hiệu yếu liệt. Tuy nhiên, đây lại là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây thiếu máu não thực sự và là nguyên nhân dẫn đến tăng cao tỷ lệ tử vong trong những năm đầu sau tai biến.
Triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua cũng tương tự với đột quỵ não, kéo dài một vài phút và thường dưới 1-2 giờ. Nguyên nhân bởi mạch máu đến não bị nghẽn.
Có thể do cục huyết khối nhỏ (cục huyết khối được hình thành từ các mảnh calcium và mảng chất béo). Do tình trạng tắc nghẽn nguồn cung cấp máu tới não mang tính chất tạm thời nên các triệu chứng xảy ra nhanh và hồi phục nhanh.
Các triệu chứng thần kinh khu trú theo hệ mạch máu não bị tắc nghẽn. Tùy theo vùng não bị tổn thương sẽ có một trong những triệu chứng sau:
Thiếu máu hệ tuần hoàn phía trước có các triệu chứng:
- Thị lực suy giảm, mù thoáng qua, trí nhớ giảm hoặc mất trí nhớ tạm thời;
- Yếu nửa người hoặc tê, yếu tay - chân một bên
- Rối loạn ngôn ngữ: nói khó hoặc không nói được.
Thiếu máu hệ tuần hoàn phía sau có các triệu chứng:
- Nôn ói kiểu hội chứng tiền đình; đau đầu, chóng mặt,
- Đi lại không vững, tay và chân run.
Vì không rõ ràng và dữ dội như triệu chứng của bệnh tai biến mạch máu não nặng, triệu chứng tai biến thoáng qua khiến người bệnh nhầm tưởng rằng đó là biểu hiện thông thường của chứng trúng gió hay căn bệnh tiền đình.
Nếu không được theo dõi, điều trị kịp thời đúng hướng dẫn sẽ dẫn đến gia tăng nguy cơ xảy ra đột quỵ thiếu máu não thực sự.
Kết quả nhiều nghiên cứu cho thấy, khoảng 10-15% bệnh nhân có TIA sẽ có đột quỵ trong vòng 3 tháng. Xảy ra thiếu máu thực sự với diễn biến nặng có thể dẫn đến hôn mê, kèm theo đó là các di chứng nặng nề như liệt nửa người, rối loạn nhận thức, mất trí nhớ, thậm chí là tử vong.
Có thể thấy, cơn TIA tuy không gây tổn thương sau đó nhưng nếu không được phòng ngừa sẽ là một dấu hiệu cảnh báo nhồi máu thật sự có thể xảy ra trong tương lai.
Nếu thấy xuất hiện các triệu chứng của cơn thiếu máu não, người bệnh không cần được đến cơ sở y tế khám, làm các xét nghiệm chuyên khoa để xác định nguyên nhân. Từ đó có cách xử lý và điều trị dự phòng sớm.
Đặc biệt, đối với những bệnh nhân có nguy cơ cao như tuổi trên 60, tiền sử có tăng huyết áp, đái tháo đường, yếu nửa người kéo dài trên 60 phút, bị tình trạng rối loạn ngôn ngữ, sẽ góp phần giảm tỷ lệ đột quỵ thực sự sau này.
Khi không có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, cần lưu ý không được cho người bệnh dùng các loại thuốc như chống đông máu, hạ huyết áp nhanh chóng hoặc các loại thuốc không rõ nguồn gốc. Điều này sẽ có thể sẽ làm cho bệnh càng trở nên trầm trọng hơn.
Tình trạng tai biến nếu không được phát hiện sớm, những thương tổn trong não có thể gây ra hậu quả vĩnh viễn. Với những kiến thức về nguyên nhân, triệu chứng tai biến mạch máu não đã chia sẻ trên, hy vọng sẽ giúp sớm nhận biết bệnh và có các biện pháp điều trị, phục hồi tốt cho bệnh nhân.