Hạt mề gà là một trong những đặc sản của vùng Tây Bắc, nhiều nhất là ở Sơn La. Cây của chúng là thân gỗ cho bóng mát quanh năm. Đặc biệt là quả mề gà khi mọc thường thành từng chùm giống như những cánh quạt. Quả khi chín thường có màu đỏ rực, nhìn rất đẹp.

Khi quả chín bung hết lớp vỏ bên ngoài để lộ ra phần hạt thì cũng là thời điểm người dân vào thu hoạch. Theo người dân nơi đây, hạt thu hoạch lúc này là lúc hạt to, đều và ăn cũng ngon nhất.

Vị của >hạt mề gà cũng giống như hạt dẻ. Thế nhưng chúng có thể chế biến được nhiều món ăn khác nhau như luộc, nướng, nấu canh xương… Cũng chính vì vậy mà loại hạt mọc hoang này ngày càng được nhiều người ưa chuộng. Nhiều năm nay, loại quả mọc hoàng này trở thành đặc sản.

Hạt mề gà là hạt gì?

Hạt mề gà hay còn được gọi là hạt mắc lạng (mác ngoạng), là một trong những loại trái cây đặc sản của vùng núi Sơn La. Tháng 7 hàng năm, tranh thủ lúc nương lúa đang đổ ải, nhiều bà con người Thái ở Sơn La lại rủ nhau lên rừng tìm loại hạt vàng ươm như trứng gà này.

Cây mề gà rất sai quả, nó chỉ mọc hoang ở trong rừng. Cây sống tự nhiên nên cho quả rất ngon và thơm. Mùa tháng 7 cây mề gà cho trái nhiều, nhưng phải tranh thủ đi hái nhanh kẻo để già quá nó rụng hết. Cây mề gà là loại cây thân gỗ, cao chừng 3-5 mét, lá to, tán rộng, cho bóng mát quanh năm. Quả mề gà mọc thành chùm như cánh quạt.

Lúc chín có màu đỏ lựng như ớt trông rất đẹp mắt. Bà con người Thái thường đợi lúc quả nở bung lớp vỏ ngoài, để lộ phần hạt bóng thẫm bên trong thì mới tiến hành thu hoạch vì lúc này là thời điểm hạt mề gà cho chất lượng ngon nhất, hạt to, đều và rất dẻo.

Giá của hạt mề gà có mắc không?

Không chỉ người dân địa phương, nhiều du khách, người dân thủ đô Hà Nội giờ cũng hay tìm mua. Từ giữa tháng 6, quả mề gà bắt đầu chín và cho thu hoạch. Hạt được bán cho thương lái với mức giá từ 15.000 – 30.000 đồng/kg, tuỳ thời điểm. Thời điểm này chưa phải vào chính vụ, chỉ lác đác quả chín nên số lượng còn rất hạn chế. Tuy nhiên trên các trang mạng, nhiều tiểu thương đã đăng các bài gom bán hạt mề gà rất nhiều để bán và thu hút người mua.

Đầu mùa, số lượng hạt mề gà ít nên giá bán 50 - 80.000 đồng/kg. Vào thời điểm chính vụ giữa tháng 7, khách hàng mua dễ hơn và giá chỉ vào khoảng 15.000 đồng/kg. Nếu đúng thời điểm chính vụ, thương lái cũng dễ gom hàng hơn, có thể lấy được mỗi đợt từ 50 – 100kg. Sau khi thu mua về, hạt mề gà sẽ được đóng thành các túi nhỏ và vận chuyển đi các tỉnh.

Hạt mề gà ăn bùi, ngon như hạt dẻ. Cứ vào vụ là tôi lại gom đơn. Đa phần khách khi đã mua hạt mề gà thường năm sau lại đặt lại. Thời điểm này hàng ít, dù có những người chi sẵn tiền nhưng tôi không đủ hàng để trả. Vài ngày nay gom mãi mới được khoảng chục kg để trả khách.

Thời gian đầu ai cũng lạ lẫm với loại hạt này nên ai cũng vào hỏi đây là hạt gì mà trông lạ lẫm vậy. Đến bây giờ khi biết đến loại hạt này, cứ vào mùa là chị lại bán cả sỉ và lẻ. Nhiều gia đình nghiện mùi vị thơm ngon của hạt rừng này. Số lượng hạt được bán ra ngày càng nhiều, có những ngày chị bán vài chục kg. Thời điểm này số lượng ít, thường khách nhà chị Thanh phải đặt trước mới có đơn.

Các món ăn và bài thuốc chế biến từ hạt mề gà

Mề gà vùi tro bếp - Đặc sản vùng Tây Bắc

Chỉ cần vùi hạt vào lớp tro nóng còn óng ánh đốm lửa, đợi đến lúc ngửi thấy mùi thơm nức ngập tràn trong căn bếp là dấu hiệu hạt đã chín, có thể lấy ra dùng luôn.

Cách chế biến này sẽ giúp hạt chín bằng nhiệt mà không bị mất nước, nên sẽ giữ trọn hương vị vốn có của nó.

Chữa sưng tấy, áp xe, mụn nhọt ngoài da

20 – 30g vỏ cây mề gà tươi rửa sạch, thái nhỏ, sau đó giã nát với một ít muối biển. Đắp thuốc lên vùng cần điều trị cho đến khi hết sưng đau.

Lưu ý không đắp thuốc này lên các vết thương hở, lở loét hay chảy dịch ngoài da.

Trị vết bỏng ngoài da

Có nhiều nguyên nhân gây ra như bỏng lửa, bỏng nước sôi hay do chạm vào vật nóng... Đối với trường hợp bỏng nhẹ, diện tích vùng bị tổn thương nhỏ và chưa bị bong tróc da, bệnh nhân chỉ cần giã một ít vỏ cây để lấy nước cốt. Sau đó trộn chung với 1 lượng mỡ vừa đủ để tạo hỗn hợp sền sệt, sử dụng hỗn hợp này làm thuốc bôi bôi trực tiếp lên vùng da bị bỏng.

Những điều cần lưu ý khi sử dụng hạt mề gà

Sử dụng thuốc theo dạng bôi hay đắp ngoài da. Không dùng theo đường uống.

Dùng vỏ cây mề gà với liệu lượng khoảng 20 – 30g tùy theo tình trạng bệnh.

Cần tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi sử dụng.