Với việc phổ biến chính sách hai con, một chủ đề quen thuộc thường gây ra những cuộc thảo luận sôi nổi: Trong những gia đình có hai con, tại sao “con thứ” thường tỏ ra khỏe mạnh và thông minh hơn “con cả”?
Quan điểm này không chỉ xuất hiện thường xuyên trong giao tiếp hàng ngày mà còn vô tình được phản ánh trong thực tiễn giáo dục của nhiều gia đình. Nhưng sự thật đằng sau điều này là gì?
Có 2 yếu tố then chốt phản ánh sự phát triển >sức khỏe và trí tuệ của trẻ là di truyền và môi trường. Yếu tố di truyền là cơ sở hình thành các đặc điểm thể chất và trí tuệ, quyết định khả năng tiềm ẩn của trẻ. Các yếu tố môi trường, bao gồm bầu không khí gia đình, phương pháp giáo dục và tương tác xã hội, đóng vai trò định hình sự phát triển của trẻ.
Ảnh hưởng của yếu tố di truyền rất sâu sắc và lâu dài. Nghiên cứu cho thấy một số tình trạng sức khỏe và đặc điểm trí tuệ nhất định có thể được truyền từ cha mẹ sang con cái. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là di truyền đã được định trước. Di truyền chỉ đơn giản là cung cấp một nền tảng cho sự phát triển mà trên đó các yếu tố môi trường đóng vai trò của chúng.
Ở những gia đình có hai con, cha mẹ có xu hướng bình tĩnh và kinh nghiệm hơn trong việc nuôi dạy đứa con thứ hai.
Ngoài ra, sự khác biệt về tình trạng kinh tế gia đình, nguồn lực cộng đồng và cơ hội giáo dục cũng là những yếu tố môi trường quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ. Nghiên cứu cho thấy trẻ em lớn lên trong môi trường có nguồn lực dồi dào và cơ hội giáo dục thường có xu hướng phát triển trí tuệ và cảm xúc tốt hơn.
Điều quan trọng là các gia đình phải hiểu được vai trò của hai yếu tố này. Bằng cách cung cấp một môi trường gia đình tràn ngập tình yêu thương, sự hỗ trợ và cơ hội giáo dục, cha mẹ có thể phát huy tối đa tiềm năng của con mình, cho dù chúng là con cả hay con thứ.
Cha mẹ cần tập trung vào nhu cầu và khả năng riêng của mỗi đứa trẻ hơn là khái quát hóa. Ví dụ, nếu con cả học tập xuất sắc, cha mẹ có thể muốn cung cấp cho con thứ những nguồn lực và kỳ vọng giáo dục tương tự, nhưng điều này không phải lúc nào cũng áp dụng. Con thứ có thể xuất sắc trong nghệ thuật hoặc thể thao.
Tương tự như vậy, những thói quen lành mạnh ở nhà như ăn uống hợp lý và tập thể dục cần được điều chỉnh phù hợp với tình trạng thể chất và sở thích của từng trẻ.
Trong những gia đình có hai con, vai trò và cách >nuôi dạy con của cha mẹ thường có những thay đổi đáng kể. Khi đối mặt với đứa con đầu lòng, cha mẹ thường đang trong giai đoạn tìm hiểu, khám phá và thận trọng trong từng chi tiết trong cách nuôi dạy.
Ví dụ, cha mẹ có thể chú ý quá nhiều đến chế độ ăn uống và >dinh dưỡng của con mình, quá cảnh giác về tiến độ học tập hoặc đặt ra quá nhiều hạn chế đối với các hoạt động hàng ngày của con.
Tuy nhiên, khi đứa con thứ hai chào đời, cha mẹ thường trở nên thoải mái và tự tin hơn trong việc nuôi dạy con cái. Họ đã học được những bài học quý giá khi lớn lên cùng đứa con đầu lòng và họ hiểu được rằng sự can thiệp quá mức không phải là chiến lược nuôi dạy con cái tốt nhất.
Kết quả là, đứa con thứ hai có xu hướng tận hưởng nhiều tự do và không gian để khám phá hơn khi lớn lên so với con đầu. Điều này không chỉ góp phần vào sự phát triển độc lập về nhân cách mà còn có thể thúc đẩy việc cải thiện khả năng xã hội và nhận thức của chúng.
Nghiên cứu cho thấy con thứ trong một gia đình thường nổi trội về các kỹ năng xã hội. Điều này một phần là do các con cần dành thời gian với các anh chị lớn và học cách phối hợp, giải quyết những xung đột trong môi trường gia đình. Sự tương tác xã hội cần thiết này không thể có được trong sách vở và lý thuyết.
Trẻ em trong gia đình có hai con đều thích sự cạnh tranh. Nếu được hướng dẫn tốt thì đương nhiên sẽ là sự cạnh tranh lành mạnh, hai đứa trẻ sẽ cùng nhau trở nên xuất sắc; nếu không được hướng dẫn tốt thì rất có thể sẽ trở thành một cuộc cạnh tranh gay gắt, gây bất lợi cho sự phát triển của cả hai.
Chúng ta phải hiểu rằng sự phát triển trí tuệ của trẻ là một quá trình phức tạp, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như di truyền, môi trường và giáo dục. Vì vậy, trí thông minh của một đứa trẻ không thể đơn giản được quy cho việc chúng là con cả hay con giữa.
Dù là con cả hay con thứ, chúng đều xứng đáng được quan tâm, yêu thương và hỗ trợ như nhau. Chúng ta nên cố gắng hết sức để tạo môi trường phát triển tốt cho mỗi đứa trẻ để các em có thể phát huy hết tiềm năng của mình.